Gdyby w trzecim filarzenie było nic do ugrania, na pewno bym się nim nie zajmował. Niepodważalną zaletą IKE i IKZE są ulgi podatkowe, których nie uświadczymy na zwykłych lokatach bankowych, rachunkach oszczędnościowych, obligacjach skarbowych czy jednostkach funduszy inwestycyjnych. Zresztą – nie jest to jedyna korzyść z opakowania części swoich długoterminowych oszczędności w trzeci filar.
Ulgi podatkowe na IKE i IKZE mogą być mało odczuwalne z punktu widzenia przeciętnego zjadacza chleba. Są odroczone w czasie, zależą od kilku czynników i opłacą się tylko wtedy, jeśli podejmiemy wysiłek i będziemy zdyscyplinowani przez kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt lat.
Ale bez przesady– nie ma się co z urzędu zniechęcać. Warto zacząć od przyjrzenia się w szczegółach zasadom i schematowi działania ulg podatkowych na IKE i IKZE oraz obliczenia, czy to się rzeczywiście opłaci. O jaką stawkę gramy korzystając z trzeciego filaru?
IKE – zasady ulgi podatkowej, schemat działania i przykładowe obliczenia
Jakie są warunki uzyskania tego zwolnienia? Po pierwsze, warunek wieku – żeby uzyskać prawo do zwolnienia naszej inwestycji na IKE z podatku Belki, musimy mieć skończone 60 lat lub – jeśli mamy już uprawnienia emerytalne – wystarczy 55 lat. W tym miejscu koniecznie trzeba podkreślić, że nie ma to nic wspólnego z osiągnięciem wieku emerytalnego w powszechnym systemie emerytalnym (ZUS + OFE), który wkrótce wyniesie 67 lat dla mężczyzn i kobiet.
Po drugie, warunek stażu – żeby uzyskać prawo do zwolnienia naszej inwestycji na IKE z podatku Belki, musimy wpłacić na swoje konto składki (w dowolnej wysokości) w co najmniej 5 latach kalendarzowych lub dokonać ponad połowy wpłat nie później niż 5 lat przed złożeniem wniosku o ich wypłatę (która jest zwolniona z podatku Belki).
Warto również przejrzeć inne zasady działania indywidualnych kont emerytalnych, dotyczące m.in. rocznych limitów wpłat, przenoszenia konta, dostępności naszych oszczędności oraz dostępnych opcji inwestycyjnych.
Jak dokładnie działa ulga podatkowa na IKE?
Zapewne każdy wie, jak działa rachunek oszczędnościowy– bank co miesiąc nalicza nam odsetki i również co miesiąc pobiera od tych odsetek podatek w wysokości 19%, który trafia do budżetu państwa. Podatek od zysków kapitałowych płacimy również na zakończenie każdej lokaty bankowej, od kuponów z obligacji skarbowych i korporacyjnych, od dywidend, po każdej zyskownej inwestycji w fundusze czy akcje spółek giełdowych, a także przy wypłacie środków po zakończeniu polisy inwestycyjnej.
Wyobraźmy sobie teraz rachunek oszczędnościowy, na którym bank nie pobiera co miesiąc podatku Belki od odsetek lub rachunek maklerski, na który wpływają dywidendy w pełnej wysokości– tak właśnie działa IKE. Jeśli spełnimy warunek wieku oraz stażu – żadna instytucja finansowa prowadząca nasze indywidualne konto emerytalne nie naliczy podatku Belki.
Ten diagram ilustruje zasadę działania ulgi podatkowej na IKE oraz różnicę w wartości inwestycji bez podatku Belki, z podatkiem Belki na koniec inwestycji oraz z podatkiem Belki naliczamym co miesiąc (jak na rachunku oszczędnościowym).
No właśnie– przyjrzyjmy się dokładniej obliczeniom. Zakładam, że odkładamy przez 20 lat co miesiąc 500zł i uzyskujemy w tym okresie roczną stopę zwrotu w wysokości 6%. Nie zajmuję się w tej kalkulacji w ogóle inflacją – chcę tylko porównać wartość inwestycji po 20 latach dla trzech scenariuszy:
1. całkowite zwolnienie zysków z podatku Belki (wypłata IKE),
2. odroczenie podatku Belki na koniec inwestycji (np. fundusz parasolowy, polisa inwestycyjna, zwrot z IKE przed spełnieniem warunku stażu i wieku),
3. podatek Belki naliczany co miesiąc (np. rachunek oszczędnościowy)
Co my tu mamy? Otóż – przy takich założeniach wartość inwestycji w pierwszym scenariuszu będzie wyższa o ok. 21 tysięcy złotych w stosunku do drugiego scenariusza i o ok. 29 tysięcy złotych w stosunku do trzeciego scenariusza.
Taką wartość ma zwolnienie zysków z inwestycji z podatku Belki dzięki IKE przy wpłatach po 500zł miesięcznie przez 20 lat i stopie zwrotu 6%.
Dwie ważne uwagi – jak łatwo się domyślić, korzyść z ulgi na IKE będzie tym wyższa, im większy będzie nasz kapitał, dłuższy okres ochrony przed podatkiem Belki oraz wyższa roczna stopa zwrotu.
Druga sprawa– korzyści odczujemy w przyszłości, więc nie można patrzeć na te 21 czy 29 tysięcy złotych za 20 lat tak samo jak na podobne kwoty dzisiaj. W dzisiejszych złotówkach będą warte znacznie mniej, ale wciąż jest to spora stawka.
Niestety z psychologicznego punktu widzenia korzyść podatkowa za kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt lat, na dodatek uzależniona od naszego wysiłku, dyscypliny i decyzji w całym okresie trwania inwestycji, nie jest dla większości z nas specjalnie atrakcyjna. To może być najważniejszy powód niepopularności IKE mimo tego, że jest to naprawdę korzystne rozwiązanie.
IKZE – zasady ulgi podatkowej, schemat działania i przykładowe obliczenia
Jeśli chodzi o indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego, mamy do czynienia z dwoma elementami: ulgą podatkową oraz zachętą podatkową.
Ulga odnosi się do podatku Belki i działa dokładnie tak samo jak w przypadku IKE – z jednym ważnym wyjątkiem. Nieważne kiedy wypłacimy swoje oszczędności z IKZE, w wieku 40 czy 70 lat, nie zapłacimy podatku od zysków kapitałowych.
Zachęta podatkowaodnosi się nie do podatku od zysków kapitałowych, ale do podatku dochodowego z pracy. W tej chwili działa to tak – roczną składkę na IKZE możemy odpisać od podstawy opodatkowania w zeznaniu rocznym, co upoważnia nas do zwrotu 18% lub 32% wartości składki (w zależności od progu podatkowego). Tak to wygląda na diagramie.
Co ważne– w przyszłości będziemy zobowiązani zapłacić podatek dochodowy od wypłacanych z IKZE pieniędzy. Zgodnie z obecnymi zasadami, wypłaty z IKZE będą powiększać w przyszłości nasz dochód i podlegać opodatkowaniu na panujących wówczas zasadach. To rodzi obawy, że zapłacimy więcej podatku niż otrzymamy zwrotów, szczególnie jeśli wzrosną progi podatkowe z dzisiejszych 18% i 32%.
Na szczęście, trwają przygotowania do reformy IKZE od 2014 roku– wypłaty po ukończeniu 65 roku życia mają podlegać ryczałtowemu podatkowi dochodowemu w wysokości niższej niż dzisiejsze progi podatkowe, np. 10%. Byłoby to posunięcie na korzyść posiadaczy IKZE, ulga podatkowa stawałaby się realna. Tak wyglądałby cały proces na diagramie.
Czy oszczędzanie na IKZE się opłaca?
Stworzenie przejrzystejkalkulacji dla regularnej inwestycji w formie indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego graniczy z cudem. Dlaczego? Ponieważ mamy tu do czynienia z dwoma podatkami – dochodowym z pracy oraz dochodowym z zysków kapitałowych (Belki). Po drugie – trzeba wziąć pod uwagę kilka możliwych scenariuszy i zmiennych. Spróbujmy.
Zacznijmy od założeń. Przyjmuję, że właściciel IKZE odkłada w ten sposób 250zł miesięcznie, przez 20 lat i osiąga w tym okresie roczną stopę zwrotu w wysokości 6%. Nie interesuje mnie inflacja.
Na początek proponuję sprawdzić, co da nam pierwsza z dwóch ulg – w podatku dochodowym od zysków kapitałowych, tzw. Belce. Obliczam wartość ulgi identycznie jak dla IKE.
Wartość inwestycji IKZE zwolnionej z podatku Belki wynosi po 20 latach 115.510zł – to o 10,5 tysiąca złotych więcej niż przy takiej samej inwestycji obciążonej podatkiem na jej zakończenie oraz o 14,4 tysiące więcej niż przy takiej samej inwestycji obciążanej podatkiem Belki co miesiąc.
OK– opłaca się mieć IKZE ze względu na ulgę w podatku Belki. To nic nowego – dokładnie tego samego dowiedzieliśmy się przy kalkulacji IKE.
Dużo ciekawsza część to próba obliczenia, czy będzie się nam opłacać ulga w podatku dochodowym z pracy. Przypominam, że składkę na IKZE możemy odpisać od podstawy opodatkowania w zeznaniu rocznym i otrzymać zwrot podatku. Ale w przyszłości wypłaty z IKZE będą powiększać nasz dochod i podatek dochodowy.
Jak to w ogóle obliczyć? Proponuję zacząć od obliczenia wartości rocznego zwrotu podatku dla obecnych progów podatkowych – 18% i 32%. Przy składce 250zł miesięcznie (3000zł rocznie), wychodzi zwrot 540zł rocznie, jeśli ktoś płaci podatek dochodowy 18%, oraz 960zł rocznie, jeśli ktoś wpada w drugi próg podatkowy 32%.
W kolejnym kroku obliczam, ile będzie wynosił zwrot przez okres 20 lat (zakładając, że stawki podatku się nie zmienią). Będzie to odpowiednio 10800zł oraz 19200zł.
Z pieniędzmi ze zwrotu podatku można zrobić, co się nam żywnie podoba. Można przeznaczyć je na konsumpcję lub inwestować dalej. Umówmy się jednak, że – żeby lepiej porównywać wartość pieniędzy w czasie – obliczymy, ile wynosiłaby wartość tych zwrotów, gdyby one również przynosiły nam stopę zwrotu 6% rocznie przez 20 lat.
W takiej sytuacjiwartość 10800zł wzrośnie do 19864zł (stawka podatku 18%), a wartość 19200zł wzrośnie do 35314zł (stawka podatku 32%). Przyjmuję, że taka jest właśnie łączna wartość ulgi na IKZE w podatku dochodowym z pracy po 20 latach.
Ale IKZE ma też koszty– chodzi o podatek od dochodów z wypłaty naszych oszczędności na IKZE. Nie jest jasne, jaki on będzie, więc przyjmuję trzy warianty: pierwsze dwa to obecne stawki podatku dochodowego (18% i 32%), a trzeci wariant to ryczałt 10% (co zapowiada rząd od 2014r.).
Szacunkowy podatekwyniósłby:
- 20791zł przy progu podatkowym 18%
- 36963zł przy progu podatkowym 32%
- 11551zł przy progu podatkowym 10%
W ostatnim kroku proponuję sprawdzić, jak wypada IKZE w zestawieniu 1) ze zwykłą inwestycją z podatkiem Belki pobieranym na koniec, 2) ze zwykłą inwestycją z podatkiem Belki pobieranym co miesiąc.
Jak to zrobię? Wartość dwóch zwykłych inwestycji przy regularnej składce 250zł miesięcznie przez 20lat i rocznej stopie zwrotu 6% już mam. Przy Belce na koniec jest to 104963zł, przy Belce co miesiąc jest to 101113zł.
Jak obliczam wartość inwestycji IKZE? Do wartości kapitału (115510zł) dodaję wartość zwrotów podatku przez okres 20 lat przy założeniu, że te pieniądze też wypracowały 6% rocznej stopy zwrotu, a na koniec odejmuję podatek należny od wypłaty z IKZE.
Wiele zależy od stawek podatku w czasie otrzymywania rocznych zwrotów oraz od stawki, po której zapłacimy podatek przy wypłatach z IKZE. Oto wyniki obliczeń dla sześciu wariantów podatkowych:
Co z tego wynika? Po pierwsze – IKZE może się kompletnie nie opłacać, jeśli w czasie trwania inwestycji będziemy otrzymywać roczne zwroty podatku po stawce 18%, a podatek od wypłat z IKZE zapłacimy po stawce 32%.
IKZE opłacać się będzie najbardziej, jeśli wystąpi dokładnie odwrotna sytuacja – roczne zwroty będziemy otrzymywać po stawce 32%, a podatek od wypłat zapłacimy po stawce 18%.
Jeśli rządrzeczywiście zreformuje IKZE tak, jak zapowiada, wprowadzając relatywnie niski ryczałt podatkowy na dochody w IKZE w przyszłości (np. 10%), będzie to bardzo opłacalna forma długoterminowego gromadzenia oszczędności, szczególnie dla osób wpadających obecnie w drugi próg podatkowy (32%).
Ulgi podatkowe na IKE i IKZE – podsumowanie
Odkładanie części nadwyżek finansowych za pomocą IKE i IKZE może się opłacać, ale pełnię korzyści odczujemy w przyszłości. Dotyczy to szczególnie IKE, które jest zwolnione z podatku od zysków kapitałowych w momencie wypłaty. IKZE ma dodatkowo wbudowaną „natychmiastową” zachętę podatkową w postaci zwrotu podatku dochodowego z pracy.
Jeśli chodzi o IKE, korzyści będą tym większe, im dłużej i więcej oszczędzamy oraz im wyższą roczną stopę zwrotu osiągamy.
Jeśli chodzi o IKZE, do korzyści związanych z podatkiem Belki dochodzi jeszcze kwestia ulgi w podatku dochodowym z pracy. W obecnej formie IKZE może być bardzo opłacalne lub kompletnie nieopłacalne – w zależności od stawek podatkowych. Jeśli IKZE zostanie zreformowane zgodnie z planami rządu, ulga powinna stać się odczuwalna dla wszystkich bez względu na obecne czy przyszłe stawki podatku dochodowego. Będzie jednak również odsunięta w czasie, ponieważ wypłata na preferencyjnych warunkach (np. ryczałt podatkowy 10%) będzie dostępna prawdopodobnie wyłącznie dla osób, które skończyły 65 rok życia.
Warto również przejrzeć różne narzędzia oszczędzania i inwestowania na przyszłość.
Zapraszam do zapisywania się na bezpłatny, e-mailowy tygodnik Moja Przyszła Emerytura – co niedzielę podsumowanie tygodnia, zapowiedzi oraz coś ekstra.